Αναλυτικές Οδηγίες για τους Κριτές

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το περιοδικό «ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ» έχει στη διάθεσή του ένα ευρύ κατάλογο κριτών από όλα τα πεδία της νοσηλευτικής επιστήμης. Ευχαριστούμε θερμά τους κριτές που με την επιστημονική τους επάρκεια συνέβαλλαν τα μέγιστα στην ποιοτική αναβάθμιση του περιοδικού και αναμένουμε τη μεγιστοποίηση της ανταπόκρισης τους για την επίτευξη ακόμη υψηλότερων στόχων.

2. ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΡΙΤΩΝ

Σκοπός της έκδοσης του Περιοδικού είναι η συμβολή στη συνεχιζόμενη νοσηλευτική εκπαίδευση, η προαγωγή της νοσηλευτικής έρευνας, και η βελτίωση της βασισμένης σε ενδείξεις νοσηλευτικής πρακτικής.

Ο ρόλος των κριτών αφορά στη συνεχή και απρόσκοπτη συνεργασία τους με το Διευθυντή Σύνταξης και την ομάδα του, με διαρκή στόχο τη βελτιστοποίηση των προς δημοσίευση άρθρων που θα καταστήσουν το Περιοδικό ανταγωνιστικό και ικανό να ανταποκριθεί στις εθνικές αλλά και διεθνείς προκλήσεις στο χώρο των επιστημονικών περιοδικών υγείας.

Από τους κριτές ζητείται να αξιολογούν εάν το άρθρο, το οποίο τους έχει αποσταλεί για κρίση, ικανοποιεί τα κριτήρια δημοσίευσης του περιοδικού «ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ», καθώς και να παρέχουν στους συγγραφείς ξεκάθαρη αιτιολόγηση της απόφασής τους.

Οι κριτές οφείλουν να κάνουν μία από τις παρακάτω τέσσερις συστάσεις για το κρινόμενο άρθρο:

  • Αποδεκτό για δημοσίευση χωρίς τροποποιήσεις: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, το άρθρο ικανοποιεί πέντε γενικά κριτήρια:
    1. Έχει δομηθεί σε προϋπάρχουσα γνώση
    2. Συνεισφέρει στη γνωστική βάση της Νοσηλευτικής
    3. Είναι βασισμένο στα πρότυπα της ερευνητικής μεθοδολογίας και γνώσης
    4. Απευθύνεται σε ευρύ, διεθνές κοινό
  • Αποδεκτό για δημοσίευση με μικρές τροποποιήσεις: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, απαιτούνται μικρές τροποποιήσεις και εντός σύντομου χρονικού διαστήματος, για να μπορέσει το άρθρο να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις δημοσίευσης. Μικρές τροποποιήσεις είναι εκείνες που μπορούν να προσδιοριστούν με σαφήνεια από τον κριτή και να πραγματοποιηθούν από το συγγραφέα με μικρή προσπάθεια. Οι κριτές δημιουργούν μία αριθμημένη λίστα διορθώσεων – τροποποιήσεων και την αποστέλλουν στο Διευθυντή Σύνταξης.
  • Αποδεκτό για δημοσίευση κατόπιν σημαντικών τροποποιήσεων: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, απαιτούνται σημαντικές διορθώσεις για να μπορέσει το άρθρο να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις δημοσίευσης. Οι κριτές δημιουργούν μία αριθμημένη λίστα διορθώσεων – τροποποιήσεων και την αποστέλλουν στο Διευθυντή Σύνταξης. Ο συγγραφέας οφείλει να απαντήσει εάν ενδιαφέρεται να συνεχίσει και είναι διατεθειμένος να προβεί σε διορθώσεις.
  • Μη αποδεκτό για δημοσίευση στην παρούσα μορφή: η κρίση αυτή καταδεικνύει ότι, σύμφωνα με τον κριτή, το άρθρο δεν μπορεί να θεωρηθεί δυνάμει δημοσιεύσιμο ή ότι απαιτούνται εξαιρετικά σημαντικές διορθώσεις.

3. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΡΙΤΕΣ

Ο Διευθυντής Σύνταξης προσδοκά από τους κριτές:

  • Να αξιοποιήσουν τις εξειδικευμένες γνώσεις κατά τον ενδελεχή έλεγχο των άρθρων για τη δημιουργία συστάσεων προς το διευθυντή σύνταξης του περιοδικού.
  • Να διατηρούν εμπιστευτικότητα και να δηλώνουν στο περιοδικό την ύπαρξη ανταγωνιστικών ενδιαφερόντων, προκειμένου να αναζητείται κάποιος άλλος κριτής.
  • Να ενημερώνουν σε περίπτωση που δεν έχουν την απαιτούμενη επάρκεια προκειμένου να κρίνουν κύρια μέρη του άρθρου.
  • Να αξιολογούν τα άρθρα που τους έχουν αποσταλεί, βάσει της ημερομηνίας αποστολής των. Συνήθως ζητείται από τους κριτές να υποβάλλουν την αξιολόγησή τους για το άρθρο εντός 30 ημερών, ενώ το χρονικό αυτό διάστημα είναι μεγαλύτερο αν πρόκειται για περίοδο διακοπών. Εάν οι κριτές δεν μπορούν να αξιολογήσουν το άρθρο εντός του προκαθορισμένου χρονικού διαστήματος, τότε παρακαλούνται να ενημερώνουν το Διευθυντή Σύνταξης του περιοδικού μέσω email. Εάν είναι εφικτό οι κριτές μπορούν να προτείνουν στο περιοδικό κάποιον συνάδελφό τους με παρόμοια εξειδίκευση, επισυνάπτοντας το ονοματεπώνυμό του και τις λοιπές πληροφορίες επικοινωνίας μαζί του, ο οποίος θα μπορούσε να αναλάβει την αξιολόγηση του συγκεκριμένου άρθρου.
  • Να είναι ειλικρινείς, εποικοδομητικοί και ευγενικοί στα σχόλιά τους προς τους συγγραφείς.

4. ΚΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Τα Γενικά Κριτήρια, που θα πρέπει να ικανοποιούν τα άρθρα για να μπορέσουν να δημοσιευθούν στο περιοδικό «ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ», έχουν προαναφερθεί στο Ρόλο των Κριτών.

Παρακάτω ομαδοποιούνται ορισμένες επιπρόσθετες ερωτήσεις στις οποίες οι κριτές καλούνται να απαντήσουν κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης των άρθρων.

Δεν ζητείται από τους κριτές να δομήσουν τις κριτικές αναφορές τους σύμφωνα με τις παρακάτω ερωτήσεις, ούτε υποκαθιστούν την επαγγελματική κρίση του κάθε κριτή, αλλά θα ήταν προτιμότερο να τις χρησιμοποιήσουν προκειμένου να προσδιορίσουν τα μέρη του άρθρου που αξίζει ή αξίζουν σχολιασμό.

(α) Ερωτήσεις για όλους του τύπους άρθρων

  • Είναι το άρθρο συμβατό με το περιοδικό «ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ»;
    • Είναι συμβατό με τους σκοπούς και το περεχόμενο του περιοδικού;
    • Είναι κατάλληλο για ανάγνωση σε διεθνές επίπεδο;
  • Έχει δομηθεί σε προϋπάρχουσα γνώση και συνεισφέρει στη γνωστική βάση της Νοσηλευτικής Επιστήμης;
    • Είναι ο σκοπός του σαφής;
    • Έχει δομηθεί σε προϋπάρχουσα γνώση;
    • Συνεισφέρει στη θεωρία ή/και τη γνώση των επιστημών φροντίδας υγείας;
  • Αξίζει να διαβαστεί;
    • Είναι αναλυτικό, κατανοητό και ευανάγνωστο;
    • Είναι τα αποτελέσματα ή/και τα συμπεράσματα σαφή και αναφέρονται επαρκώς;
  • Υπάρχουν εμφανή προβλήματα σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα;

(β) Ερωτήσεις για τα ερευνητικά άρθρα

  • Ο σχεδιασμός της μελέτης εφαρμόζει ό,τι είναι ήδη γνωστό; Δικαιολογείται η διεξαγωγή της μελέτης;
  • Διεξήχθη η μελέτη εφαρμόζοντας αυστηρά τις ηθικές και δεοντολογικές αρχές;
  • Είναι ξεκάθαρα διατυπωμένα η ερευνητική υπόθεση-σκοπός και το αντικείμενο της μελέτης;
  • Η επιλογή του είδους της μελέτης είναι η κατάλληλη για την απάντηση της ερευνητικής υπόθεσης; Π.χ. η αποτελεσματικότητα μιας νέας θεραπευτικής παρέμβασης εκτιμάται με τη διεξαγωγή μιας τυχαιοποιημένης κλινικής δοκιμής (ΤΚΔ);
  • Αναφέρονται οι περιορισμοί της μελέτης;
  • Αναφέρονται με σαφήνεια οι συμμετέχοντες, καθώς και τα κριτήρια εισόδου και αποκλεισμού από τη μελέτη;
  • Περιγράφεται επαρκώς η μέθοδος ή διαδικασία συλλογής των δεδομένων;
  • Παρουσιάζονται με σαφήνεια τα αποτελέσματα;
  • Είναι κατάλληλη η στατιστική ανάλυση και η εφαρμογή των στατιστικών μεθόδων για την ανάλυση των δεδομένων;
  • Αναφέρονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της παρούσας μελέτης σε σχέση με προϋπάρχουσες μελέτες; Συζητούνται οι διαφορές στα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα;
  • Συζητούνται η ερμηνεία και οι εφαρμογές των αποτελεσμάτων;
  • Παρέχεται προοπτική για περαιτέρω έρευνα;

(γ) Πρόσθετες ερωτήσεις για συγκεκριμένα είδη μελετών

  • Τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές:
    • Εφαρμόζει η μελέτη τις οδηγίες CONSORT (http://www.consort-statement.org);
    • Περιγράφεται με σαφήνεια η παρέμβαση;
    • Εάν οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν στις ομάδες με τυχαιοποίηση, αναφέρεται επαρκώς η διαδικασία της τυχαιοποίησης;
    • Εφαρμόστηκε η «τυφλή» μέθοδος για τους συμμετέχοντες ή/και τους ερευνητές; Η μη τυχόν εφαρμογή της «τυφλής» μεθόδου επηρέασε την έκβαση;
    • Αναφέρεται επαρκώς η στατιστική ισχύς της μελέτης;
    • Αναφέρεται ο τρόπος παρακολούθησης των συμμετεχόντων και η πιθανή επίδρασή του στα αποτελέσματα;
    • Υπολογίστηκε το απαιτούμενο μέγεθος δείγματος για τη μελέτη;
    • Αναφέρεται η ακρίβεια των αποτελεσμάτων (π.χ. με τη χρήση των διαστημάτων εμπιστοσύνης);
  • Μη τυχαιοποιημένες (εκπαιδευτικές, συμπεριφορικές και δημόσιας υγείας) μελέτες:
    • Εφαρμόζει η μελέτη τις οδηγίες TREND (http://www.trend-statement.org);
  • Μελέτες παρακολούθησης και μελέτες ασθενών-μαρτύρων:
    • Είναι σαφές εάν η μελέτη είναι προοπτική (μεγαλύτερης ισχύος) ή αναδρομική (μικρότερης ισχύος);
    • Αναφέρεται η ύπαρξη συγχυτικών παραγόντων και ο τρόπος εξουδετέρωσής τους;
    • Αναφέρεται ο τρόπος παρακολούθησης των συμμετεχόντων και η πιθανή επίδρασή του στα αποτελέσματα;
    • Πόσο μεγάλο ήταν το αποτέλεσμα της έκθεσης και πόση ήταν η ακρίβεια της εκτίμησης (τιμές p, διαστήματα εμπιστοσύνης);
  • Μελέτες όπου χρησιμοποιούνται συνεντεύξεις-ερωτηματολόγια:
    • Είναι αντιπροσωπευτικό το δείγμα των συμμετεχόντων;
    • Είναι σαφής ο τρόπος επιλογής των δειγμάτων;
    • Εάν το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε δεν είναι ευρέως γνωστό, αναφέρεται εκτενώς σε παράρτημα;
    • Τα στοιχεία (ερωτήσεις) του ερωτηματολογίου είναι συναφή με την ερευνητική υπόθεση-σκοπό;
    • Είναι το ερωτηματολόγιο λογικά δομημένο και σαφές για τους ερωτηθέντες;
    • Υπολογίστηκε το απαιτούμενο μέγεθος δείγματος για τη μελέτη;
    • Αναφέρεται η ακρίβεια των αποτελεσμάτων (π.χ. με τη χρήση των διαστημάτων εμπιστοσύνης);
    • Είναι αποδεκτό το ποσοστό απόκρισης; Υπήρξε σύγκριση μεταξύ των συμμετεχόντων και των μη συμμετεχόντων;
    • Το ποσοστό απόκρισης δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπιστούν με εμπιστοσύνη τα αποτελέσματα της μελέτη;
  • Ποιοτικές μελέτες:
    • Είναι σαφές το πλαίσιο της μελέτης;
    • Είναι σαφής ο σκοπός της μελέτης;
    • Περιγράφεται εκτενώς και δικαιολογείται επαρκώς η δειγματοληψία;
    • Υπάρχει επαρκής αιτιολόγηση της επιλογής του δείγματος;
    • Περιγράφονται εκτενώς τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων;
    • Αναφέρονται με σαφήνεια οι μέθοδοι συλλογής των δεδομένων και η στατιστική τους ανάλυση;
    • Περιγράφονται με σαφήνεια τα δεδομένα;
    • Το υπόβαθρο και οι απόψεις των συμμετεχόντων λήφθηκαν υπόψη κατά την ανάλυση;
    • Είναι αξιόπιστα τα ευρήματα; Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι ερμηνείας των αποτελεσμάτων;

(δ) Ερωτήσεις για εργασίες ανασκόπησης

  • Η ανασκόπηση αναφέρεται με σαφήνεια σε μια ερευνητική υπόθεση ή θέμα;
  • Για συστηματικές ανασκοπήσεις:
    • Καθορίζονται με σαφήνεια τα όρια της ανασκόπησης;
    • Η ερευνητική μεθοδολογία περιγράφεται επαρκώς, ώστε να είναι εφαρμόσιμη και από άλλους ερευνητές;
    • Είναι πιθανό να μην έχουν συμπεριληφθεί σχετικές μελέτες;
    • Αναφέρονται οι περιορισμοί της μελέτης;
    • Εφαρμόζει η ανασκόπηση τις οδηγίες MOOSE (http://www.consort-statement.org/MOOSE.pdf);
    • Εάν η ανασκόπηση περιλαμβάνει μόνο τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, εφαρμόζονται οι οδηγίες QUOROM (http://www.consort-statement.org/ QUOROM.pdf);
    • Υπάρχει διαγραμματική απεικόνιση του τρόπου επιλογής και αποκλεισμού των μελετών, καθώς και των επικεφαλίδων των περιλήψεων (αντικείμενο, πηγές δεδομένων, μεθοδολογία ανασκόπησης, αποτελέσματα, συμπεράσματα), όπως περιγράφονται στις οδηγίες QUOROM;
  • Περιγράφονται με σαφήνεια τα κριτήρια επιλογής και αποκλεισμού των μελετών;
  • Περιγράφεται με σαφήνεια η μεθοδολογία ανάλυσης και σύνθεσης των δεδομένων από τις μελέτες; Η επιλεγόμενη μεθοδολογία δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπιστούν με εμπιστοσύνη τα αποτελέσματα;
  • Εάν η ανασκόπηση αφορά μελέτες, είναι τα αποτελέσματα της μιας μελέτης παρόμοια με εκείνα της επόμενης; Εάν όχι, περιγράφονται οι πιθανές αιτίες;
  • Περιγράφονται επαρκώς τα τελικά αποτελέσματα; Εάν τα αποτελέσματα των μελετών παρουσιάζονται συγκεντρωτικά σε ένα μόνο αποτέλεσμα, αναφέρεται η ακρίβεια (π.χ. διαστήματα εμπιστοσύνης);
  • Τα συμπεράσματα παρουσιάζουν λογική ακολουθία με τα αποτελέσματα;
  • Παρέχεται προοπτική για περαιτέρω έρευνα;

5. ΑΠΟΔΟΧΗ ΑΡΘΡΟΥ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Η γραπτή κρίση των άρθρων από τους κριτές υποβάλλεται ηλεκτρονικά με τη συμπλήρωση των αντίστοιχων φύλλων αξιολόγησης:
Φόρμα αξιολόγησης άρθρου ανασκόπησης
Φόρμα αξιολόγησης ερευνητικού άρθρου

Σε κάθε άλλη περίπτωση οι ανωτέρω φόρμες αξιολόγησης αποστέλλονται ταχυδρομικά υπόψη Διευθυντή Σύνταξης στη διεύθυνση:
Εθνικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών Ελλάδος
Πύργος Αθηνών, Γ’ Κτίριο, 2ος όροφος
Λ. Μεσογείων 2, 115 27 Αθήνα
Τηλ.: 210 7702861, Fax: 210 7790360